مسأله - مسلمان باید به اصول دین اطمینان داشته باشد، و در احکام غیر] - در بخش سوّم این رساله، مباحث مربوط به اصول دین تحت عنوان »اصول اعتقادى آمده است. [ ضرورى یا باید مجتهد باشد که بتواند احکام را از روى دلیل به دست آورد، یا از مجتهد تقلید کند، یا از راه احتیاط طورى به وظیفه خود عمل نماید که اطمینان پیدا کند تکلیف خود را انجام داده است.
مسأله - تقلید در احکام التزام به دستور مجتهد است، و از مجتهدى باید تقلید کرد که اعلم باشد یعنى در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهاى زمان خود استادتر باشد، و همچنین باید مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامى، حلالزاده و عادل باشد؛ و همچنین باید حریص به دنیا نباشد.
عادل کسى است که داراى ملکه عدالت و خداترسى باطنى باشد به صورتى که او را از گناهان باز دارد و نشانه آن این است که اگر از کسانى که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند تقواى او را تصدیق نمایند.
مسأله - مجتهد و اعلم را از سه راه مىتوان شناخت:
اوّل: خود انسان اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.
دوّم: یک نفر عالم ثقه که مىتواند مجتهد و اعلم را تشخیص دهد مجتهد بودن یا اعلم بودن کسى را تصدیق کند.
سوّم: عدّهاى از اهل علم که مىتوانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان
اطمینانپیدا مىشود، مجتهد و اعلم بودن کسى را تصدیقکنند.
مسأله - در صورتى که شناخت اعلم مشکل باشد، یا آنکه اهل تشخیص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند اعلم بودن شرط نیست، و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوى باشند، از هر کدام که بخواهد مىتواند تقلید کند، بلکه مىتواند در بعضى مسائل از کسى ودر بعضى دیگر از دیگرى تقلید نماید.
مسأله - به دست آوردن فتواى مجتهد سه راه دارد:
اوّل: شنیدن از خود مجتهد.
دوّم: شنیدن از کسى که مورد اطمینان است.
سوّم: دیدن در رساله مجتهد.
مسأله - تا انسان اطمینان نکند که فتواى مجتهد عوض شده است مىتواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نماید، و اگر احتمال دهد که فتواى او عوض شده جستجو لازم نیست.
مسأله - اگر مجتهد اعلم در مسألهاى فتوى دهد مقلّد آن مجتهد نمىتواند در آن مسأله به فتواى مجتهد دیگر عمل کند، ولى اگر فتوى ندهد و بفرماید احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مقلّد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش مىگویند عمل کند، یا به فتواى مجتهدى که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهاى دیگر بیشتر است عمل نماید، و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید مسأله محل تأمّل یا محل اشکال است.
مسأله - اگر مجتهد اعلم بعد از آنکه در مسألهاى فتوى داده احتیاط کند، مقلّد او نمىتواند در آن مسأله به فتواى مجتهد دیگر رفتار کند، بلکه باید یا به فتوى عمل کند، یا به احتیاط
بعد از فتوى که آن را احتیاطمستحبّ مىگویند.
مسأله - انسان باید از مجتهد زنده تقلید کند و اگر مجتهدى که انسان از او تقلید مىکند از دنیا برود، مىتوان در همه مسائل بر تقلید او باقى بود، گرچه به هیچ یک از فتواهاى او عمل نکرده باشد.
مسأله - اگر در مسألهاى به فتواى مجتهدى عمل کند و بعد از او در همان مسأله به فتواى مجتهد زنده رفتار نماید، دوباره نمىتواند آن را مطابق فتواى مجتهدى که از دنیا رفته است انجام دهد، ولى اگر مجتهد زنده در مسألهاى فتوى ندهد و احتیاط نماید و مقلّد مدّتى به آن احتیاط عمل کند، مىتواند دوباره به فتواى مجتهدى که از دنیا رفته عمل نماید.
مسأله - مسائلى را که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد.
مسأله - اگر براى انسان مسألهاى پیش آید که حکم آن را نمىداند، اگر مىتواند باید صبر کند تا فتواى مجتهد اعلم را به دست آورد، یا اگر احتیاط ممکن است به احتیاط عمل نماید و اگر نمىتواند صبر کند باید از غیر اعلم تقلید کند و اگر دسترسى به غیر اعلم نیز ندارد باید بنا را بر یک طرف بگذارد تا استعلام نماید، پس اگر معلوم شد که مخالف واقع یا گفتار مجتهد بوده باید دوباره انجام دهد.
مسأله - اگر کسى فتواى مجتهدى را به دیگرى بگوید، چنانچه فتواى آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوى عوض شده، ولى اگر بعد از گفتن فتواى مجتهد بفهمد اشتباه کرده، در صورتى که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
مسأله - اگر مکلّف مدّتى اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد سپس از مجتهدى تقلید کند، در صورتى که اعمال او مطابق با فتواهاى آن مجتهد باشد آن اعمال صحیح است.
مسأله - اگر مجتهد اعلم فتوى نداشته باشد یا دسترسى به فتواى او ممکن نباشد باید به فتواى مجتهدى که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهاى دیگر بیشتر است عمل نماید.
مسأله - عدول از مجتهدى به مجتهد دیگر جایز نیست مگر آنکه مجتهد دوّم اعلم باشد، یا آنکه بدون تحقیق از مجتهدى تقلید نموده باشد.
مسأله - در غیر فروعات فقهیه مانند تعیین قیّم یا سرپرست براى اوقاف و یا تعیین وصى براى کسى که وصى ندارد، رجوع به اعلم لازم نیست.
درباره این سایت