با تجدید نظر و اضافات
مرجع عالیقدر حضرت آیة الله العظمى حاج شیخ محمد فاضل لنکرانى ( مـدظله العالى )
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصّلوة والسّلام على سیّدنا و نبیّنا ابى القاسم محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله عـلى اعـدائهم اجمعیـن الى یـوم الـدّین»
احکام تقلید
مسأله 1 ـ تقلید در اصول دین جایز نیست، و مسلمان باید در اصول دین یقین داشته باشد و در احکام غیر ضرورى دین یا باید مجتهد باشد و بر طبق اجتهاد خودش عمل نماید و یا از مجتهد تقلید کند یعنى به دستور او رفتار نماید. و یا در صورتى که آشنا به کیفیت احتیاط است عمل به احتیاط کند به طورى که یقین کند تکلیف خویش را انجام داده است مثلاً; اگر عده اى از مجتهدین عملى را حرام مى دانند و عده دیگر مى گویند حرام نیست آن عمل را انجام ندهد و اگر عملى را بعضى واجب و بعضى مستحب مى دانند انجام دهد و همچنین واجب است در کیفیت احتیاط نیز احتیاط کند. یعنى چنانچه احتیاط از چند طریق ممکن باشد باید طریقى را اختیار نماید که مطابق با احتیاط باشد.
مسأله 2 ـ مکلّفى که باید تقلید کند چنانچه از تقلید سرپیچى نماید عمل
مسأله 2 ـ مکلّفى که باید تقلید کند چنانچه از تقلید سرپیچى نماید عمل
[18]
او باطل است مگر آنکه عمل او مطابق با واقع و یا مطابق با فتواى مجتهدى باشد که در حین عمل، تقلید از او واجب بوده است.
مسأله 3 ـ تقلید در احکام; عمل نمودن به دستور مجتهد است و از مجتهدى باید تقلید کرد که: مرد بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامى، حلال زاده، زنده و عادل باشد و مقصود از عدالت آن است که قدرت نفسانیه اى بر انجام واجبات و ترک گناهان کبیره و علاوه بر اینها مروّة داشته باشد و این معنى به وسیله حسن ظاهر شناخته مى شود و احتیاط واجب آن است که مرجع تقلید حریص به دنیا نباشد و لازم است از مجتهدین دیگر اعلم باشد یعنى در فهمیدن حکم خدا از همه مجتهدین عصر خودش عالمتر باشد.
مسأله 4 ـ در صورتى که دو مجتهد از نظر علمى مساوى باشند احتیاط لازم آن است که از کسى که اتقى و اورع است تقلید کند.
مسأله 5 ـ مجتهد اعلم را از سه راه مى توان شناخت:
اوّل: خود انسان یقین و یا اطمینان پیدا کند، مانند اینکه انسان خود از اهل خبره باشد و بتواند مجتهد اعلم را بشناسد.
دوّم: دو نفر عالم عادل که مى توانند مجتهد اعلم را تشخیص دهند اعلم بودن کسى را تصدیق نمایند بشرط آنکه دو نفر عالم عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند.
سوّم: اجتهاد و اعلم بودن شخصى به حدّى شایع باشد که از آن شیوع و شهرت براى انسان علم یا اطمینان حاصل شود.
مسأله 6 ـ اگر شناختن اعلم مشکل باشد باید از کسى تقلید نماید که گمان به اعلم بودن او دارد بلکه اگر احتمال ضعیفى بدهد که کسى اعلم است و احتمال اعلم بودن دیگرى را ندهد باید از همان کس تقلید نماید و همینطور اگر علم داشته باشد که مثلاً دو نفر یا مساوى در علم هستند و یا یکى از آنها به طور معین، احتمالاً اعلم است و احتمال اعلمیّت دیگرى را ندهد، باید از آن شخص معین تقلید نماید و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساى باشند باید از یکى از آنان تقلید کند.
مسأله 7 ـ بدست آوردن فتوى مجتهد سه راه دارد:
اوّل: شنیدن از خود مجتهد.
[19]
دوّم: شنیدن از دو نفر عادل که فتواى مجتهد را نقل مى کنند، و خبر دادن یک نفر عادل کفایت نمى کند مگر آنکه از قول او علم یا اطمینان حاصل شود.
سوّم: دیدن فتوا در رساله مجتهد در صورتى که انسان بدرستى آن رساله اطمینان داشته باشد یعنى بداند که تمام رساله را خود مجتهد و یا افراد مورد وثوق وى ملاحظه نموده اند.
مسأله 8 ـ تقلید فقط در واجبات و محرمات لازم است اما تقلید در مستحبات واجب نیست، مگر اینکه مستحبى باشد که در آن احتمال وجوب باشد.
مسأله 9 ـ تا انسان یقین نکند که فتواى مجتهد عوض شده است مى تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نماید و اگر احتمال دهد که فتواى وى عوض شده جستجو لازم نیست.
مسأله 10 ـ باقى ماندن بر تقلید میت جایز است در صورتیکه مجتهد میت و مجتهد حىّ مساوى در علم باشند. و چنانچه یکى از آن دو اعلم باشد تقلید از اعلم لازم است. و در باقى ماندن بر تقلید میت فرقى بین مسائلى که عمل نموده و مسائلى که عمل ننموده، وجود ندارد.
مسأله 11 ـ رجوع کردن از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر در صورت تساوى آنها جایز است، و اگر دیگرى اعلم باشد، رجوع به او واجب است.
مسأله 12 ـ هنگامى که نظر مجتهد عوض شود، باقى ماندن بر رأى اول جایز نیست. مگر آنکه رأى اول موافق احتیاط باشد که در این صورت بقاء بر رأى اول به عنوان احتیاط و نه به عنوان تقلید، جایز است.
مسأله 13 ـ اگر مکلّفى مدّتى عبادات خویش را بدون تقلید انجام داده و مقدار آن عبادات را نداند در این صورت اگر آن عبادات را مطابق با فتواى مجتهدى که باید از او تقلید مى کرده است، انجام داده باشد، صحیح است و اگر مطابق نباشد، واجب است به مقدارى که یقین به برائت ذمة پیدا کند قضاء کند، البته در صورتى که آن مجتهد قضاء را واجب بداند.
مسأله 14 ـ واجب است بر مکلف که در مسأله وم تقلید از اعلم» یا عدم وم» آن از یک مجتهد اعلم تقلید نماید.
مسأله 15 ـ اگر مجتهدى در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگرى در
[20]
احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنى در عبادات از اوّلى و در معاملات از دوّمى تقلید نماید.
مسأله 16 ـ واجب است مکلف در زمانى که در جستجوى اعلم است، به احتیاط عمل کند.
مسأله 17 ـ اگر مجتهد اعلم در مسأله اى فتوى دهد مقلد آن مجتهد نمى تواند در آن مسأله به فتواى دیگرى عمل بنماید ولى اگر فتوى ندهد و احتیاط واجب نماید مقلد مى تواند یا به این احتیاط عمل کند یا به مجتهدى که علم او از مجتهد اول کمتر است رجوع نماید.
درباره این سایت